TTXVN (Hà Nội 13/12)

 Zhou Bo, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Quan hệ Quốc phòng Mỹ-Trung, thuộc Học viện Khoa học Quân sự của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA), cho rằng Mỹ chính là nhân tố tác động tới quan hệ giữa Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á và Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông.

 Trong bài viết được trang mạng “scmp.com” đăng tải gần đây, ông Zhou Bo cho rằng Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte là “món quà trời cho” Trung Quốc. Nhà lãnh đạo này đã chọn Trung Quốc là điểm đến đầu tiên trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên sau khi nhậm chức, và có thông tin cho rằng ông không chỉ vay ưu đãi được của Trung Quốc 9 tỷ USD và ký kết các hợp đồng kinh tế trị giá 15 tỷ USD mà còn đạt được một thỏa thuận không thành văn về việc để cho các ngư dân Philippines tự do quay trở lại Bãi cạn Scarborough mà không vấp phải sự cản trở của lực lượng tuần duyên Trung Quốc đang chiếm giữ khu vực này.

 Ông Duterte đã quyết định cải thiện mối quan hệ giữa Philippines và Trung Quốc và đưa nó đi theo một lộ trình khác. Nhiều người cho rằng các nước ASEAN cũng đang bắt đầu có những hướng đi tương tự. Ông Zhou Bo lấy ví dụ, Thủ tướng Malaysia Najib Razak tuyên bố khi tới thăm Trung Quốc hồi đầu tháng 11 rằng vấn đề Biển Đông là vấn đề giữa những người bạn. Nếu phát biểu này được xem là mang tính ngoại giao thì nhiều người cho rằng việc Malaysia quyết định mua 4 tàu tuần duyên của Trung Quốc đã thể hiện rõ những gì mà Kuala Lumpur nghĩ về Trung Quốc. Nhà nghiên cứu Zhou Bo cho rằng không quốc gia nào mua vũ khí của một kẻ thù tiềm tàng, và cũng không một quốc gia nào bán vũ khí cho kẻ thù của mình. Ông nhấn mạnh rõ ràng là “cả Malaysia và Trung Quốc đều không cho là có thể xảy ra xung đột quân sự giữa hai nước này”.

 Năm 2002, Trung Quốc và ASEAN đã ký Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Nhà nghiên cứu Zhou Bo cho rằng mối quan hệ giữa Trung Quốc và Đông Nam Á không chỉ là mối quan hệ giữa các nước láng giềng, và bởi vậy các tranh chấp ở Biển Đông nên được giải quyết thông qua các cuộc tham vấn và đàm phán hữu nghị. Hiện Trung Quốc đang là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN và khối này là đối tác thương mại lớn thứ ba của Trung Quốc. Mối quan hệ kinh tế thương mại chặt chẽ này, cùng các mối liên kết về chính trị, văn hóa và quân sự, là những nhân tố quan trọng mà người ta cho rằng 2 bên không nên để bị hủy hoại bởi mâu thuẫn trong vấn đề chủ quyền.

 Theo ông Zhou Bo, ASEAN chưa bao giờ có chung một lập trường chống Trung Quốc và điều duy nhất có thể chia rẽ mối quan hệ này chỉ có thể là việc Mỹ và Trung Quốc đối đầu nhau, dẫn tới việc ASEAN phải lựa chọn đứng về một phía. Theo ông, chiến dịch tuần tra bảo vệ tự do hàng hải và hàng không trong khu vực mà Mỹ đang tiến hành cũng có thể đe dọa chủ quyền của các quốc gia giáp biển, bởi trên thực tế, các nước ven biển đều phản đối các hoạt động quân sự của nước ngoài tại Vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) của mình. Câu hỏi đặt ra hiện nay là Hải quân Mỹ sẽ tiếp tục chiến dịch này như thế nào dưới thời Tổng thống đắc cử Donald Trump?

 Một số ý kiến cho rằng trong tương lai gần, tình hình Biển Đông sẽ lắng dịu. Các quốc gia ASEAN và Trung Quốc sẽ hạn chế nhắc tới phán quyết của Tòa Trọng tài ở La Hay, và thay vào đó, cam kết thúc đẩy các cuộc đàm phán về một Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) và thực hiện nghiêm túc DOC đã ký kết.